بسیاری از والدین وقتی میبینند فرزندشان هنوز تا ۳ سالگی نمیتونه به درستی تا ۱۰ بشماره، نگران میشن: «آیا در رشدش مشکلی وجود داره؟» در عین حال، بعضیها میبینند که بچهشون همه اعداد را حفظ کرده، ولی نمیدونه «سه» یعنی چند تا! این تفاوت کاملاً طبیعی است. در این مقاله، مراحل واقعی یادگیری شمارش از ۱۲ ماهگی تا ۴ سالگی را توضیح میدهیم، ۸ بازی ساده برای تمرین در خانه معرفی میکنیم و مشخص میکنیم چه زمانی نیاز به مشورت با متخصص دارید.
کودک من کی باید یاد بگیره تا ۱۰ بشماره؟
از همان لحظهای که کودک شروع به کشف دنیای اطرافش میکند، در حال یادگیری مفاهیم ریاضی است. شناسایی اشکال، الگوها و پیشبینی اتفاقات از جمله مفاهیمی هستند که کودک به صورت ناخودآگاه یاد میگیرد.
اکثر کودکان تا دو سالگی میتوانند اعداد را تا ۱۰ به صورت طوطیوار (بدون درک معنا) تکرار کنند. این نوع شمارش که به آن شمارش تقلیدی یا طوطیوار (Rote Counting) گفته میشود، از طریق شنیدن مکرر اعداد از دیگران شکل میگیرد.
اگر کودکتان هنوز تا ۲ سالگی نمیشمارد، نگران نباشید. هر کودکی با سرعت خودش یاد میگیرد. شما میتوانید با تمرینهای ساده و فعالیتهای روزانه ریاضی، به او کمک کنید تا زودتر با اعداد آشنا شود.
مطالعه کنید: درمان لکنت زبان: روشها و تمرینهای خانگی برای کودکان و بزرگسالان
درک واقعی مفاهیم ریاضی از چه سنی شروع میشود؟
گرچه بیشتر کودکان تا ۲ سالگی میتوانند اعداد را تکرار کنند، اما درک واقعی مفاهیم عددی معمولاً بین سنین ۲ تا ۴ سالگی اتفاق میافتد.
اولین نشانهی درک مفهوم عدد، همبستگی یکبهیک (One-to-One Correspondence) است؛ یعنی کودک هنگام بازی به اشیاء اشاره میکند و آنها را یک به یک میشمارد. در مرحلهی بعد، کودک درک میکند که “سه ماشین” یعنی واقعاً سه شیء جدا از هم وجود دارد.
سپس کودک یاد میگیرد که عدد نوشتهشده (مثلاً “۳”) نشاندهندهی همان سه شیء است. در این دوران، کودکان معمولاً شروع به شناسایی اشکال، دستهبندی اندازهها، حل پازل و پیشبینی اتفاقات میکنند.
8 بازی ساده برای یادگیری شمارش تا ۱۰
در ادامه چند بازی ساده و سرگرمکننده معرفی میکنیم که میتوانید با کودکتان انجام دهید تا شمارش را یاد بگیرد:
1. بازی شمارش سکهها
چند سکه بردادرک واقعی مفاهیم ریاضی از چه سنی شروع میشود؟
گرچه بیشتر کودکان تا ۲ سالگی میتوانند اعداد را تکرار کنند، اما درک واقعی مفاهیم عددی معمولاً بین سنین ۲ تا ۴ سالگی اتفاق میافتد. این فرآیند در چهار مرحله کلیدی پیش میرود:
- شمارش طوطیوار (Rote Counting): کودک اعداد را مانند یک شعر حفظ میکند، اما معنای «سه» را نمیداند.
- همبستگی یکبهیک (One-to-One Correspondence): کودک یاد میگیرد که هنگام شمارش، به هر شی یکبار اشاره کند و یک عدد به آن نسبت دهد.
- ثبات عددی (Cardinality): کودک فهمیده که عدد آخری که میگوید، نشاندهندهٔ تعداد کل اشیا است (مثلاً پس از شمارش سه ماشین، بگوید «سهتاست»).
- شناسایی نماد عددی: کودک عدد نوشتهشده (مثل «۳») را با مقدار واقعی آن مرتبط میکند.
اولین نشانهی درک مفهوم عدد، همبستگی یکبهیک است؛ یعنی کودک هنگام بازی به اشیاء اشاره میکند و آنها را یک به یک میشمارد. در مرحلهی بعد، کودک درک میکند که “سه ماشین” یعنی واقعاً سه شیء جدا از هم وجود دارد. سپس کودک یاد میگیرد که عدد نوشتهشده (مثلاً “۳”) نشاندهندهی همان سه شیء است.
| سن | توانایی شمارشی مورد انتظار |
|---|---|
| ۱۲–۱۸ ماه | نشان دادن ۱ یا ۲ شی با اشاره (بدون شمارش کلامی) |
| ۱۸–۲۴ ماه | شمارش طوطیوار تا ۵ یا ۱۰ (بدون درک معنا) |
| ۲–۳ سال | شمارش یکبهیک تا ۳–۵ شی؛ فهم اینکه «دو» یعنی دو تا |
| ۳–۴ سال | درک معنای اعداد تا ۵؛ شمارش صحیح تا ۱۰؛ توانایی دستهبندی و مقایسهٔ “بیشتر/کمتر” |
زنگهای هشدار — چه زمانی باید نگران شد؟
اگرچه هر کودک با سرعت خودش پیش میرود، اما برخی نشانهها ممکن است نیاز به بررسی بیشتر داشته باشند:
- تا ۲.۵ سالگی هنوز نتواند دو شی را بهدرستی بشمارد (حتی با اشاره)،
- تا ۳.۵ سالگی هنوز از شمارش طوطیوار فراتر نرود و نتواند تعداد اشیا را تشخیص دهد،
برای مطالعه: علل تأخیر در گفتار کودکان و روش درمان آن
- از فعالیتهای شمارشی بهطور مداوم اجتناب کند یا عصبانی شود،
- درک مفاهیم سادهای مثل «بیشتر» یا «کمتر» را نداشته باشد.
اگر چند مورد از این نشانهها را مشاهده کردید، بهتر است با یک متخصص رشد کودک یا گفتاردرمانگر مشورت کنید. یادآوری میکنیم که در صورت وجود مشکل، مداخلهٔ زودهنگام بسیار مؤثر است.
8 بازی ساده برای یادگیری شمارش تا ۱۰
در ادامه چند بازی ساده و سرگرمکننده معرفی میکنیم که میتوانید با کودکتان انجام دهید تا شمارش را یاد بگیرد:
1. بازی شمارش سکهها
چند سکه بردارید و از کودک بخواهید آنها را بشمارد. همزمان میتوانید اندازه و ارزش سکهها را هم به او یاد بدهید. این بازی برای درک اندازه، ارزش و دستهبندی بسیار مفید است.
مطلب مفید: درمان لکنت زبان: روشها و تمرینهای خانگی برای کودکان و بزرگسالان
2. بشمار و بساز!
بلوکهای اسباببازی یا لگو را بشمارید و از کودک بخواهید با آنها برج بسازد و همزمان بلند بشمارد. این کار باعث تقویت مهارت شمارش و هماهنگی دست و چشم میشود.
3. آهنگهای عددی
یادگیری با موسیقی همیشه جذابتر است. آهنگهایی مثل “یک سیب روی درخت” یا “ده عدد اردک کوچک” را در یوتیوب یا پلتفرمهای دیگر پیدا کنید و همراه کودک بخوانید و برقصید.
4. بازی در فضای باز
به همراه کودک بیرون بروید و در طبیعت چیزهایی را بشمارید؛ مثلاً درختها، گلها یا پرندهها. یادگیری از طریق بازی در فضای طبیعی تأثیرگذارتر از آموزشهای رسمی است.
5. شکار عددی
عددهای ۱ تا ۱۰ را روی کاغذ بزرگ بنویسید و روی اشیاء خانه بچسبانید. وقتی عددی را صدا میزنید، کودک باید آن را پیدا کند و لمس کند. این بازی تحرک زیادی دارد و باعث تقویت حافظه عددی میشود.
6. ردگیری اعداد
با نوار چسب عددی را روی کاغذ بزرگ بچسبانید و از کودک بخواهید آن را با مداد رنگی دنبال کند. این بازی برای تقویت مهارتهای حرکتی ظریف بسیار مفید است.
7. دستهبندی پومپومهای رنگی
داخل هر خانهی یک شانه تخممرغ عددی بنویسید و رنگ خاصی اختصاص بدهید. کودک باید پومپومهای همرنگ را به تعداد درست در هر خانه قرار بدهد. ترکیب رنگ و عدد، دو مهارت را همزمان آموزش میدهد.
برای مطالعه: بهترین سن برای شروع گفتار درمانی در کودکان
8. شمارش با لگو
روی یک کاغذ عدد ۱ تا ۱۰ را بنویسید و از کودک بخواهید زیر هر عدد، همان تعداد لگو قرار دهد. این تمرین ساده، مفاهیم “بیشتر” و “کمتر” را نیز بهصورت غیرمستقیم آموزش میدهد.
نتیجهگیری
یادگیری شمارش یک مسیر فردی است. مهم این نیست که کودک شما دقیقاً در چه سنی تا ۱۰ میشمارد، بلکه این است که آیا در این فرآیند با علاقه، کنجکاوی و اعتماد به نفس پیش میرود. بازیهای ساده، صبر والدین و حضور فعال در کنار کودک، نهتنها اعداد را زنده میکنند، بلکه پایههای عشق به یادگیری را در او میسازند. پس به جای مقایسه، بیایید همراهی کنیم — چون هر کودک، زمان خودش را دارد.