لکنت زبان، تنها یک چالش کلامی نیست؛ یک تجربه عاطفی و اجتماعی است که هم برای فرد و هم برای اطرافیانش میتواند سوالات و نگرانیهای زیادی به همراه داشته باشد. بسیاری از خانوادهها با این پرسش روبرو هستند که چگونه میتوانند در مسیر بهبودی، حامیِ مؤثری باشند. حمایت آگاهانه اطرافیان، میتواند تفاوت بین یک مانع و یک پل برای موفقیت باشد. در ادامه این مطلب از مرکز گفتاردرمانی آیتوان، شما را با 5 استراتژی کاربردی و مبتنی بر علم آشنا میکنیم که با به کارگیری آنها، میتوانید نقش خود را به بهترین شکل ایفا کنید.
از آموزشهای اضافی پرهیز کنید
بهتر است از آموزشهای اضافی به کودک دارای لکنت، به ویژه در سنین پیش از مدرسه، خودداری کنید. متخصصان گفتاردرمانی توصیه میکنند کودک را تحت آموزشهایی مانند یادگیری زبان دوم یا مفاهیم پیچیدهای مثل رنگ و اعداد قرار ندهید.
چرا این کار مهم است؟
چون یادگیری این مفاهیم جدید، بار ذهنی زیادی به کودک تحمیل میکند. وقتی ذهن او درگیر این آموزشهای اضافی باشد، انرژی و تمرکز کافی برای یادگیری روشهای صحیح گفتار و تمرینهای درمانی را نخواهد داشت. ساده بگوییم، اولویت باید روی روان شدن گفتار باشد، نه چیزهای دیگر.
در عوض، بهتر است فرصت کافی به کودک بدهید تا بدون فشار و استرس اضافی، تمام توجه خود را معطوف بهبود گفتارش کند.
اجازه دهید صحبتش را تمام کند
تصور کنید فرزندتان در حال صحبت کردن است و ناگهان بر روی یک کلمه دچار لکنت میشود. در این شرایط، شما دو انتخاب دارید: میتوانید جمله را برای او کامل کنید، یا صبور باشید و اجازه دهید خودش کلامش را به پایان برساند.
برای مطالعه: علل تأخیر در گفتار کودکان و روش درمان آن
روش اول حس ناتوانی را در او تقویت میکند و لکنت را تشدید خواهد کرد، اما روش دوم به او اعتمادبهنفس میدهد و روند درمان را مؤثرتر میکند.
حالات چهره خود را کنترل کنید
همه انسانها احساسات درونی خود را از طریق چهره نشان میدهند. افراد دارای لکنت نیز این نشانهها را بهخوبی درک میکنند. بنابراین، هنگام صحبت با آنها:
| رفتار چهرهای | چه کاری انجام دهیم؟ | چه کاری نکنیم؟ | دلیل / تأثیر |
|---|---|---|---|
| نشانههای بیحوصلگی | — | از نشان دادن خستگی، کلافگی یا بیحوصلگی خودداری کنید. | فرد ممکن است متوجه شود و مضطربتر گردد. |
| حالت چهره حمایتکننده | چهرهای آرام، همدلانه و توجهمند داشته باشید. | — | احساس امنیت و پذیرش ایجاد میکند و روانتر صحبت میکند. |
| واکنشهای منفی چهرهای | — | از نشان دادن تعجب، دلسوزی افراطی یا نگرانی خودداری کنید. | این واکنشها میتوانند اضطراب فرد را تشدید کنند. |
- بیحوصلگی یا خستگی نشان ندهید؛ اگر از طولانی شدن صحبتشان کلافه شوید، متوجه خواهند شد و ممکن است مضطربتر شوند.
- چهرهای حمایتکننده داشته باشید؛ نشان دهید که با آرامش و توجه به صحبتهایشان گوش میدهید.
- از واکنشهای منفی پرهیز کنید؛ مانند نشان دادن تعجب، دلسوزی یا نگرانی بیشازحد، زیرا این موارد میتوانند اضطراب فرد را افزایش دهند.
از وارد کردن فشارهای کلامی خودداری کنید
هرگز کودک را مجبور به صحبت در جمع نکنید. درخواستهایی مثل سلام کردن اجباری به مهمانان، خواندن شعر برای دیگران یا پاسخ دادن سریع به سوالات، میتواند اضطراب او را به شدت افزایش دهد و لکنتش را بدتر کند.
بهتر است اجازه دهید کودک در موقعیتهایی که خودش احساس امنیت و راحتی میکند، صحبت کند. وقتی فشار را از روی او برمیدارید، به تدریج اعتماد به نفس لازم برای حرف زدن در موقعیتهای مختلف را به دست میآورد.
یادتان باشد: اجبار نتیجه معکوس دارد. هرچه بیشتر فشار بیاورید، کودک بیشتر از صحبت کردن دور میشود.
مطلب مفید: درمان لکنت زبان: روشها و تمرینهای خانگی برای کودکان و بزرگسالان
محیط زندگی را آرام و بدون استرس کنید
اضطراب و هیجان زیاد میتواند شدت لکنت را افزایش دهد. بنابراین سعی کنید محیط خانه را تا حد امکان آرام و قابل پیشبینی نگه دارید.
| نکته کلیدی | نمونههای عملی |
|---|---|
| پرهیز از تنشهای خانوادگی | بحث و مشاجره را به زمانهایی که کودک حضور ندارد موکول کنید |
| دوری از موقعیتهای استرسزا | حتی از غافلگیریهای مثبت مثل سورپرایز تولد خودداری کنید |
| ایجاد برنامه روزانه منظم | ساعت خواب، غذا و بازی کودک را منظم و قابل پیشبینی کنید |
| کاهش محرکهای محیطی | صدای تلویزیون و موسیقی را کم کنید و فضای آرام ایجاد نمایید |
| آمادهسازی برای تغییرات | کودک را از قبل برای اتفاقات جدید (مهمانی، مسافرت) آماده کنید |
برای ایجاد این محیط آرام، این نکات را رعایت کنید:
- از مشاجرات و بحثهای خانوادگی در حضور کودک خودداری کنید
- کودک را در معرض موقعیتهای استرسزا قرار ندهید، حتی موقعیتهایی که به ظاهر مثبت هستند
- از غافلگیر کردن کودک بپرهیزید – حتی یک سورپرایز تولد ناگهانی ممکن است باعث اضطراب او شود
- برنامه روزانه منظم و قابل پیشبینی برای کودک ایجاد کنید
یک محیط آرام به کودک کمک میکند احساس امنیت کند و فشار کمتری برای صحبت کردن احساس نماید.
داستانخوانی را در برنامه روزانه فرزندتان قرار دهید
کتابهایی را انتخاب کنید که بخش عمدهای از آنها را تصاویر تشکیل میدهند. بدون آنکه به متن کتاب متکی باشید، با استفاده از تصاویر، داستانهای متنوعی برای کودک خود بسازید و تعریف کنید. توجه داشته باشید که سطح پیچیدگی کلام شما نباید خیلی بالاتر از توانایی زبانی فرزندتان باشد. به عبارت دیگر، از جملات ساده و کوتاه برای روایت قصه استفاده کنید.
مطلب مفید: چگونه کودکان خود را از دنیای دیجیتال دور کنیم؟
وسایل دیجیتال را از دسترس کودک دور نگه دارید
استفاده از وسایل دیجیتال مانند تلویزیون و تلفن همراه میتواند تأثیر منفی بر رشد گفتاری کودک داشته باشد. کودکان زیر سه سال نباید روزانه بیش از یک ساعت از این وسایل استفاده کنند. همچنین، تماشای انیمیشنهای بیکلام یا غیر فارسی مناسب نیست، زیرا میتواند در طول زمان منجر به تأخیر یا نقص در گفتار کودک شود.
مطلب مهم: نوزادان به چه میاندیشند؟
اهمیت بازیهای تعاملی را دستکم نگیرید
برخلاف تصور رایج، داشتن تعداد زیادی اسباببازی تأثیر قابلتوجهی بر رشد گفتار کودک ندارد. در عوض، انجام بازیهای تعاملی دو یا چندنفره با فرزندتان، حتی با استفاده از وسایل ساده موجود در خانه، میتواند دایره لغات او را گسترش دهد، طول جملاتش را افزایش دهد و خلاقیت کلامی او را تقویت کند.
نتیجهگیری
با رعایت این نکات ساده اما مؤثر، میتوانید به فرد دارای لکنت کمک کنید تا:
- در ارتباطات روزمره احساس راحتی و امنیت بیشتری کند
- اعتماد به نفس خود را در موقعیتهای مختلف حفظ نماید
- روند درمان او مؤثرتر و سریعتر پیش برود
به یاد داشته باشید که لکنت زبان یک مشکل غیرارادی است و فرد مبتلا کنترل کاملی بر آن ندارد.
حمایت و درک اطرافیان میتواند نقش تعیینکنندهای در بهبودی و کاهش این مشکل داشته باشد.
با صبر و شناخت درست، میتوانید بهترین حامی برای عزیزتان باشید.